Thứ Ba, 27 tháng 5, 2014

THẠCH SANH - LÝ THÔNG (TRUYỆN THƠ)

THẠCH SANH - LÝ THÔNG
(Truyện giã sử đời vua Hùng thứ tám)


Truyện Thạch Sanh
Nay mừng vận mở thái hòa # Bốn phương lạc nghiệp, âu ca thái bình.
Nhớ xưa ở quận Cao bình # có ông Thạch nghĩa hiền lành đức nhân.
Làm nghề đốn củi độ thân # Vợ là Dương thị bội phận đức duyên.
Lỗi sinh gặp vận suy hèn # Chẳng lo hiếm của, không phiền muộn con.
Đêm ngày giữ tầm lòng son # Cỏ cây là bạn, núi non là nhà.
Quang âm thấm thoắt bay qua # Thạch ông lẩn thẩn tuổi đà sáu mươi
Xét mình thân thuộc không ai # Cho nên mong có chút trai nối giòng
Để sau hương hỏa tổ tông # Còn như thành bại mặc lòng trời toan.
Trải bao nhiêu sự nguy nan # Vợ chồng họ Thạch lòng vàng chẳng lay:
Vợ thì gánh nước liền tay # Để đem bố thí người nay lỡ đường.
Chồng thì khơi cống, khơi mương # Luôn tay cuốc thuổng sửa đường người qua.
Tiếng đồn khắp cả gần xa # Trong thôn ngoài ấp đều là cảm khen.
Lời phàm thấu cửu trùng thiên # Hỏi qua Vương mẫu sự duyên thế nào?
Cùng là Bắc đẩu, Nam tào # Cớ sao họ Thạch công lao mà hèn?
Thần tiên đặt gối tâu lên # Trước sau số mệnh, phúc duyên mọi bề.
Ngọc hoàng chỉ phán tức thì: # Truyền đòi thái tử cho đi xuống trần;
Làm con họ Thạch đền ân # Thọ trường trăm tuổi danh thơm sẽ về.
Ba mươi tuổi trước hàn vi # Đoạn xong vận kiển tới kỳ hanh thông.
Bấy giờ tỏ rạng mây rồng # Giàu sang bốn bể, vẫy vùng tám phương.
Thái tử nghe phán tỏ tường # Cúi vâng ngọc chỉ trổ đường đầu thai.
Thiều ca chỗi chập lưng trời # Quần tiên đưa đón đoạn thôi trở về.
Đoạn này họ Thạch mỏi mê # Chiêm bao thấy có rồng kề một bên.
Tiêu thiều, nhã nhạc vang rền # Tỉnh ra chồng vợ muôn nghìn vui tươi.
Thạch bà từ đấy thụ thai # Tu nhân bồi nghĩa chẳng rời phút giây.
Ai ngờ sự lạ lùng thay # Ba năm hoài nghén mà rày chưa sinh! (50)
Vợ chồng họ Thạch hãi kinh # Cùng nhau than thở một mình mà thôi.
Than rằng: Nhân nghĩa trọn đời # Cớ sao mặc phải tội trời thế ni?
Chắc rằng yêu quái giống chi # Hiện vào báo hại nền thì nghén lâu!
Thạch bà tầm tã tuồn châu # Ngày đêm lo nghĩ buồn rầu lắm thay!
Vui kia chưa kịp tới ngày # Sự đâu sóng gió buồn nay tời liền:
Thạch ông thoát nợ trần duyên # Hồn hoa sớm đã chơi tiên kia rồi!
Thạch bà than khóc vô hồi # Than rằng: Trời khéo buộc người tang thương.
Con trong lành dữ chưa tường # Chồng ngoài sớm đã suối vàng, than ôi!
Tuổi già, bóng xế cả đôi # Ông về, tôi ở, trách trời chẳng công!
Đương cơn nguy hiểm đau lòng # Lấy gì tống táng việc chồng cho an!
Kêu cùng dân xã trong làng # Kẻ nhiều, người ít vội vàng giúp cho.
Thạch ông thác đã yên mồ # Thạch bà sớm đã đủ no ngày giờ.
Tự nhiên không nắng không mưa # Có con sấm sét một giờ phát ngay.
Thạch bà trông thấy lo thay # Phút trong bụng nảy ra ngay một người:
Mày tằm, mắt phượng tốt tươi # Sinh ra sớm đã biết ngồi đứng ngay!
Thạch bà ôm lấy vui thay # Thấy con mà lại khó khuây nỗi chồng:
Suối vàng ông có thiêng không # Độ cho con nó qua vòng hiểm nguy?
Trông con rồi lại nằn nì: # Con ôi, có biết việc gì hay không?
Vì con mẹ phải nhọc lòng # Ba năm chín tháng chịu vòng đắng cay!
Cha con bóng hạc, xe mây # Một mình hẩm hút mẹ nay buồn rầu.
Thai sinh nay mẹ qua cầu # Thấy con, mẹ cũng bớt sầu nỗi cha.
Thương con đương độ ấu thơ # Con côi, mẹ góa bây giờ cậy ai!
Đến khi đầy tháng vừa rồi # Bà liền mới đặt tên thời Thạch Sanh.
Tháng ngày rau cháo xin quanh # Nuôi con mong đợi lớn cành đỡ tay.
Bóng câu cửa sổ ngựa bay # Bảy năm thoát đã đến ngay bao giờ! (100)
Thạch Sanh đã có thiên tư # Không cha, có mẹ, bấy giờ hỏi ngay:
Cúi xin mẹ tỏ con hay # Cha con sao vắng bấy nay ở nhà?
Mẹ nghe lời hỏi con thơ # Tức thì lụy đổ như mưa ướt đầm.
Rằng: Cha con sớm lìa trần # Thuở con trong bụng mẹ phân thực thà.
Con dù tưởng mẹ, nhớ cha # Cố noi nhân nghĩa để mà báo ân.
Thạch Sanh nghe mẹ giải phân # Hai hàng châu lệ chứa chan thảm sầu.
Mới hay phụ tử tình sâu # Tuy chưa thấy mặt, cũng đau đớn lòng.
Tủi thân sớm vắng nhà thông # Ấy ai dạy dỗ, cậy trông sau này?
Mẹ thì bóng xế non tây # Phỏng khi mưa nắng mai ngày nữa sao?
Cảm tình ruột xót như bào # Cúi đầu lạy mẹ thấp cao giãi bảy:
Cha con xấu số về nay # Chẳng qua máy tạo đổi thay không chừng.
Nhưng con còn mẹ vui mừng # Cúi xin mẹ hãy hết lòng nuôi con.
Còn trời, còn nước, còn non # Công phu đành báo tấc son có ngày.
Mẹ nghe con nói mừng thay # Chắc rằng con cũng có ngày làm nên.
Hay đâu vạn sự do thiên # Sự vui kia với sự phiền ghen nhau!
Thạch bà chẳng bệnh không đau # Tự nhiên trời gọi về chầu cảnh tiên.
Đòi con đứng lại một bên # Nhủ rằng: Con chớ có phiền làm chi!
Ngày nay mẫu tử biệt ly # Khuyên con giữ lấy nhân nghì, hiếu trung.
Ấy là trả nghĩa đền công # Suối vàng cha mẹ yên lòng ngậm vui.
Nói thôi hồn lạc phách rời # Thạch Sanh ôm mẹ một hồi khóc vang.
Than rằng: Mẹ khéo vội vàng # Bỏ con thơ dại dương gian một mình!
Gần xa không kẻ thân tình # Việc này tống táng một mình biết sao?
Xóm làng nghe tiếng ồn ào # Tới nơi trông thấy ai nào chẳng thương!
Nghĩ công thí nước, sửa đường # Bảo nhau làm phúc vội vàng chôn cho.
Chôn cùng Thạch Nghĩa một mồ # Thạch Sanh chống gậy vội đưa ra đồng, (150)
Khóc than, kể lể sự lòng # Người nghe thấy cũng lụy ròng thảm thay!
Mồ cha, mả mẹ yên rày # Thạch Sanh bái tạ làng nay có lòng:
Cửa nhà còn có mấy đồng # Bát cơm, cái trứng tạm dùng lễ đơn.
Đoạn này lắm bước gian truân # Khó khăn tất tưởi, cơ hàn quạnh hiu.
Cửa nhà nghĩ thảm trăm chiều # Gia tài có một búa rìu đốn cây.
Sẵn nghề cha để lại đây # Đốt than, kiếm củi tháng ngày lân la.
Rừng xanh núi đỏ vào ra # Chim kêu vượn hót ấy là thú riêng.
Cuộc đời nghĩ đến đảo điên # Non sông nỡ để thiệt riêng người lành!
Mình trần, khố có một manh # Giang sơn một gánh củi cành trên vai.
May ra gặp buổi tốt trời # Cơm lam cũng được đủ vai bữa liền.
Chẳng may gặp buổi trời phiền # Gió mưa lại được nghỉ liền, nhịn suông!
Rau: rêu mọc, nước: suối tuôn # Đỡ lòng ngồi ngắm càn khôn chuyển vần.
Thu qua, đông tới, lại xuân... # Thạch Sanh tuổi đã đến tuần mười ba.
Ngọc hoàng nghĩ đến gần xa # Kíp sai Lý Tĩnh xuống qua phàm trần.
Bao nhiêu các phép tiên ban # Dạy cho họ Thạch chu toàn tinh thông.
Tiên ông vâng lệnh ghi lòng # Đằng vận, giá vũ, ruổi giong một giờ.
Đi vừa đến chốn cội đa # Thạch Sanh kiếm củi đường xa vừa về;
Thấy ông già cả ngồi kề # Hỏi rằng: Ông đến làm chi chốn này?
Tiên ông nghe nói tỏ bày: # Ta đây Lý Tĩnh, chức rày Thiên vương.
Tới đây vâng lệnh Ngọc hoàng # Dạy con phép tắc sửa sang việc đời.
Thạch Sanh nghe nói mừng vui # Cúi đầu làm lễ vâng lời bảo ban.
Tiên ông đem phép vi tàng # Này cho họ Thạch tỏ tường thần thông.
Sau khi khảo hạch như lòng # Dạy rằng: Còn khá ra công ôn nhuần.
Chớ nên thổ lộ máy thần # Mai ngày sẽ được chăn dân, trị đời.
Nói thôi biến hóa về trời # Thạch Sanh vọng bái, kíp thời tiễn đưa. (200)
Nghề riêng vẫn giữ dấu nhà # Côn quyền một búa vào ra làm lòng.
Tiêu dao ngày tháng thong dong # Bạn cùng trăng gió, vui cùng nước mây.
Hiếu thân lòng chẳng có khuây # Khói hương cúng vái đêm ngày mẹ cha.
Một hôm ngồi tựa cây đa # Có một nam tử đi qua ghé vào.
Tạm dừng hóng mát giải lao # Nhác trông họ Thạch anh hào uy phong.
Chắc rằng là kẻ ích dùng # Cho nên muốn kết bạn cùng anh em.
Nghĩ thôi mới hỏi sự duyên: # Quán quê người ở về miền đâu đây?
Cửa nhà sao vắng nhường này? # Xem trong tang hải vận nay bỡn bờ!
Thạch Sanh nghe tỏ liền thưa # Nỗi mình hoạn nạn, nỗi nhà truân chiên:
Cội đa đây vốn nhà em # Tên Sanh, họ Thạch, thú quen rừng tòng.
Còn anh xin tỏ thực lòng # Họ tên chi đó ở vùng đâu ta?
Chàng kia liền tỏ thực thà: # Tên Thông, họ Lý, vốn nhà bán buôn.
Làm nghề cất rượu sớm hôm # Nghi Dương (?) từ mẫu hãy còn bình yên.
Thơ đào chưa định lương duyên # Muốn cùng người sẽ kết nguyền đệ huynh.
Thạch Sanh e lệ thế tình: # Cám ơn anh có lòng thành cùng em.
Song em muốn ngỏ lời đen # Xin anh chớ giận, chớ phiền làm chi.
Em nay gặp bước hàn vi # Sợ sau anh lại bấc chì mỉa mai.
E khi có việc thì vời # Đến khi bình tĩnh lại rời nhau ra;
Hiểm nguy sum họp một nhà # Giàu sang rồi lại phải ra đứng đường!
Còn lòng từ mẫu chưa tường # Sợ người ghét bỏ, rẫy ruồng chẳng dung.
Bấy giờ đi ở khó lòng # Cội đa lại chẳng thoát vòng cội đa!
Thấy gần nên phải lo xa # Nữa khi oán hối sự đà lỡ thay!
Lý Thông nghe nói đáp ngay: # Anh đâu nỡ ở bạc rày thế ru?
Xin em chớ ngại đừng lo # Ai mà đơn bạc, phó cho vừng hồng;
Búa trăng, rìu sét đừng dung # Anh em xin ở hết lòng cùng nhau. (250)
Thạch Sanh nghe tỏ gót đầu. # Theo chân họ Lý cùng nhau trở về.
Tới nơi đầu ngõ trước hè # Thạch Sanh đứng lại, còn e lão bà;
Bảo rằng: Anh hãy về nhà # Thưa cùng từ mẫu gần xa mấy lời
Rộng lòng mẹ có thương tôi # Thời anh ra dắt em noi theo vào.
Lý Thông nghe nói khen sao # Một mình gánh rượu liền vào trước thưa.
Mẹ già đứng cửa đương chờ # Thấy con liền hỏi: Về trưa thế à?
Lý Thông tỏ hết gần xa: # Có chàng họ Thạch còn chờ ngoài kia
Cùng con kết nghĩa trọn bề # Anh em sinh tử chẳng hề phụ nhau.
Dám xin từ mẫu rộng thâu # Có người, có việc mẹ hầu lo chi.
Lý bà liền thuận tức thì: # Vậy con ra gọi nó về cho an.
Thạch Sanh hết dạ nghi nan # theo chân họ Lý vội vàng vào ngay.
Tới nơi làm lễ trình bày # Lão bà kíp nhận ngày rày làm con.
Thạch Sanh kể lể thiệt hơn: # Mẹ mà thương đến thì con hết lòng.
Con xin làm hết việc công # Dẫu lầy gan óc cũng không dám nài.
Đoạn này nói chuyện phố ngoài # Vốn trong quận ấy có loài yêu tinh.
Nỏ là rắn lớn hiện hình # Nhờ hơi nhật nguyệt thành tinh hại người;
Hay đi nhũng nhiễu các nơi # Hiện hình nam tử, bắt người về ăn.
Tiếng đồn đã đến vua quan # Càng trừ, càng hại, hao tàn người thêm!
Khắp miền đạo sĩ chịu êm # Vua truyền lập miếu ngày dân phụng thở ;
Đệ niên phải nộp lễ đưa # Một người nam tử bấy giờ mới xong.
Địa phương đã có sớ dâng # Cứ theo lần lượt đàn ông từng người
Tới kỳ phải đến tận nơi # Xà tinh súc miệng dân thời đinh ninh.
Vả từ Lý, Thạch giao tình # Đến nay đã được rành rành bảy năm.
Thạch Sanh công việc đều chăm # Được lòng Lý mẫu muôn phần đều tin;
Bán buôn hưng thịnh liền liền # Cho nên nay có bạc tiền hơn xưa. (300)
Một hôm, gánh rượu bước ra # Chưa ra đến chợ phút đà hãi kinh;
Tai nghe đôn dậy khắp thành: # Năm nay tới lượt nộp mình: Lý Thông!
Nghe thôi, bỏ gánh bô gồng # Vội về tỏ hết đục trong con tường.
Lý Thông bán rượu dầu làng # Vừa về đến cửa, bàng hoàng sợ thay!
Mẹ sao về sớm hôm nay # Lại đứng than khóc, ta nay việc gì?
Vào nhà, mẹ tỏ vân vi: # Con ôi! hết số, còn gì là con!
Chẳng nghe ngoài phố tiếng đồn # Đến vài ngày nữa phiên con nộp mình?
Mẹ sinh cây cỏ một cành # Lấy ai khuya sớm gia đình mai sau!
Là Thông nghe nói, tuôn châu # Mẹ con lăn khóc cùng nhau rầm nhà.
Ai ngờ họ Lý gian tà # Nghĩ ngay một kế phân qua mẹ tường
Mẹ ơi! Xin chớ lo lường # Con đã có kế, có phương thoát nàn.
Mẹ đừng khóc lóc, than van # Nữa mà tiết lộ khó toàn mưu con.
Thạch Sanh còn ở trong non # Nó về, mẹ để mặc con điều đình.
Nó nay chỉ có một mình # Dù mà sống, thác cũng đành phận thôi.
Mẹ sinh con có một chồi # Nếu nay còn thác, mẹ thời cậy ai?
Lý bà nghe nói, tạm vui # Song e ở thế, sợ trời không dung:
Thạch Sanh nó cũng có công # Bấy lâu chăm việc hết lòng cùng ta:
Tháng ngày hái củi đàng xa # Đem về khó nhọc cho ta tiêu dùng.
Thông rằng: Thương nó không xong # Xưa nay lưỡng lợi khó trông được nào.
Mẹ đừng suy nghĩ thấp cao # Nó không thế mạng, con nào được yên?
Nó dù hồn có khôn thiêng # Thì con cúng giỗ cũng yên một bề.
Nói thôi, sắp đặt phân chia # Cỗ bàn nấu nướng ê hề dọn ra.
Thạch Sanh gánh củi về nhà # Thấy có cơm rượu bày ra sẵn sàng.
Mẹ con họ Lý vội vàng # Gọi Thạch Sanh kíp lên giường ngồi ăn.
Mẹ con mời mọc ân cần # Xem ra quý trọng muôn phần hơn xưa. (350)
Thạch Sanh chưa rõ tóc tơ # Hỏi nhà có việc chi má cúng đây?
Lý Thông khi ấy tỏ bây: # Hôm nay chính thực là ngày giỗ cha.
Anh quên bảo em ở nhà # Cho nên em đến bây giờ mới hay.
Vả em khó nhọc bấy nay # Mẹ, anh dành để mâm này đãi em.
Thạch Sanh tưởng thật, đều khen: # Mẹ cùng anh ở chu tuyền quá sao!
Có chi là chút công lao # Mà anh dạy thế, em nào dám vâng!
Lý Thông cười nói tưng bừng # Chyện trò bả lả ra chừng vui tươi.
Đoạn xong mới ngỏ một lời # Rằng: Anh có việc, em thời giúp anh
Nhân nay có lệnh triều đinh. # Đến phiên anh phải đi canh miếu thờ
Để mà kiểm điểm xem qua # Địa vàng chén ngọc bây giờ đủ không.
Để mà tâu với cửu trùng # Cho người yên dạ, khỏi lòng hồ nghi
Lệnh vua ai dám diên trì # Lẽ ra anh phải thân đi mới đành;
Trót cất mẻ rượu công trình # Anh đi sợ hỏng việc anh ở nhà.
Miếu thần em khá thẳng qua # Tuần xong em trở về nhà mà thôi
Nói năng chưa kíp dứt lời # Trát quan đã đến thúc đòi đi ngay
Nói rằng: Họ Lý nào đây # Đến phiên mình phải đi ngay tức thì!
Thạch Sanh nghe chẳng biết chi # Tưởng phiên canh thật, liền đi vội vàng
Trải qua mấy dặm rừng hoang # Tới nơi phút thấy rõ ràng miếu thiêng.
Bộn bề vắng vẻ, yêm!? điềm # Trời vừa sầm tối, chàng liền nghỉ chân.
Giở ra cơm nắm toan ăn # Hay đâu gió thổi ầm ầm rung cây.
Lại thêm gầm hú, ghê thay # Trông ra thấy một vật nay dị kỳ.
Thạch Sanh chẳng biết vật chi # Trắng, đen, xanh, đỏ, hoe hoe cả mình
Hung hăng giơ vuốt, nhăn nanh # Phòng toan làm dữ như hình mọi khi
Thạch Sanh hóa phép tức thì # Búa rìu liền phóng một khi yêu xà
Mắng rằng: Mày giống tà ma # Hại người tao chẳng dung tha mày nào! (400)
Xà tinh liền nhảy xốc vào # Thạch Sanh liền lấy thần đao chém liền.
Ai ngờ Rắn có phép thiêng # Hóa ra lửa cháy bốn bên đỏ ngòm.
Thạch Sanh hóa nước mưa tuôn # Tự nhiên lửa tắt kinh hồn Xà tinh.
Lại e yêu nghiệt tàng hình # Trốn đi nơi khác ắt mình uổng công.
Bổ vây lưới sắt bịt bùng # Nguyên hình Rắn phải đùng đùng hóa ngay.
Chàng dùng dao báu chém rày # Rõ ràng con rắn vừa tày một gian.
Lấy đầu, đốt xác vừa an # Báu tên với một cung vàng hiện ngay.
Thạch Sanh thấy lạ, cầm tay # Cảm ơn trời đất cho nay vật kỳ.
Mai ngày phát tích có khi. # Suối vàng cha mẹ ắt thì ngậm vui.
Chém xong rồi, mới canh hai # Xách đầu chạy thẳng một nơi đến nhà.
Bây giờ mới có canh ba # Mẹ con Lý thị giấc hoa đang nồng.
Thạch Sanh đấm cửa đùng đùng: # Mẹ ơi, anh hỡi, dậy trông rắn này!
Mẹ con Lý thị hồn bay # Chắc rằng nó chết về đây trách mình:
Khôn thiêng em hỡi, Thạch Sanh! # Việc này xin chớ oán anh vô nghì.
Oan hồn xin hãy tạm đi # Ngày may xôi thịt ta thì cúng cho.
Vàng hương tống tiễn đủ đồ # Sống sao thác vậy, chớ lo chi mà
Thạch Sanh nghe tỏ bấy giờ # Mới hay họ Lý lòng tà bất nhân.
Chứng minh phó mặc quỷ thần # Lòng ta cứ giữ ân cần trước sau:
Anh ơi! mở cửa cho mau! # Em đây không phải ma đâu mà phòng
Xà tinh em đã trừ xong # Mẹ và anh hãy ra trông đây này!
Mẹ con nghe đã tỏ bày # Đá dao đánh lửa đèn nay thắp liền
Mở ra trông thấy quả nhiên # Thạch Sanh đứng đó chẳng phiền ngại chi.
Lại trông thấy một vật kỳ # Lù lù một đống, phút thì ngã lăn
Lý mẫu hoảng hốt tâm thần # Thạch Sanh đỡ dậy liền phân gót đầu.
Lý Thông là đứa hiểm sâu # Dọa rằng: Tội ấy chém đầu chẳng chơi. (450)
Xà tinh ấy của vua nuôi # Để làm báu nước, sao ngươi giết xằng?
Thạch Sanh nghe nói kinh hoàng # Lạy anh cùng mẹ mở đường cứu sinh
Lý Thông rằng: Muốn tốt lành, # Ngươi mau trốn tránh, điều đình mặc ta.
Nếu không, vạ đến cả nhà # Bấy giờ thán hối lại là muộn thay!
Thạch Sanh từ tạ đi ngay # Than thân trách phận chẳng may nhiều bề!
Lại tìm chốn cũ hàn khê # Trước thăm mồ mả, sau về cội đa.
Cũng liều tuế nguyệt phôi pha # Chắc chi bĩ thái mà hòa trông mong.

Đoạn này nói chuyện Lý Thông. # Đuổi người mà chiếm lấy công, hay gì!
Thạch Sanh từ bước ra đi # Lý Thông liền đến kinh kỳ tâu vua.
Tâu rằng: Buổi tối hôm qua. # Là phiên tôi phải đi ra miếu ngoài.
Thấy Xà tinh muốn ra oai # Tôi liền giở hết phép tài của tôi.
Nên nay đã chém nó rồi # Hiện đầu còn ở tại nơi cửa nhà
Vua nghe, liền mới phán ra: # Nếu ngươi chém được, ắt ta thưởng tài
Ví mà chẳng được như lời # Xét ra man tấu, tội thời tru di
Xà tinh nó làm phép kỳ # Bấy lâu ai dám làm gì nó đâu.
Vậy thì, quân lính ruổi mau! # Tới nơi nhà gã khiêng đầu về đây.
Nếu bằng sự quả dường này # Phong quan, thưởng tước, cho mày phu công
Quân nhân vâng lệnh đền rồng # Kíp theo Lý thị thẳng xông về nhà.
Đến nơi, quân lính kêu la: # Đầu chi quái lạ anh ta rụng rời!
Bảo nhau khiêng vác lên vai # Nặng đà quá sức khó thời khiêng đi.
Lý Thông mắng nhiếc một khi: # Chúng bay ăn hại làm chi nên đời ?
Ấy là Rắn đã chết rồi # Mà còn chẳng nổi khiêng nơi cái đầu
Huống chi nó sống phép mầu # Thần thông biến hóa ai nào dám đương
Tao đà chém được rõ ràng # Một tay xách nó ra đàng như không!
Quân nhân nghe nói hãi hùng # Bảo nhau cố gắng hết lòng khiêng đi, (500)
Kẻo người tâu dộng đơn trì # Vua quan bắt phạt ta thì khổ thay.
Lý Thông nở mặt nở mày. # Đến kinh đô vội vào ngay sân rồng
Đức vua trông thấy, mừng lòng: # Khen thay nhà gã anh hùng không hai.
Xà tinh nó có phép tài # Mà ngươi giết được thực thời thần thông
Kíp truyền đô đốc gia phong # Cho ăn lộc ấy muôn chung tức thì!
Mẹ con bái tạ vinh qui # Ngựa xe đường sá tức thì như nêm.
Một tay chấp chưởng binh quyền # Khắp hòa thiên hạ đều khen phép mầu
Rõ ràng một vị công hầu # Tranh công mà được sang giàu, lạ thay

Hầu non gái tốt đêm ngày # Trân hảo, mỹ vị hưởng nay thanh nhàn
Chẳng còn tưởng đến bạn vàng # Một hai muốn kiếm tìm đường giết đi.
Thạch Sanh oan khổ lưu ly # Tháng ngày kiếm củi, ngồi thì gốc đa.
Cũng đành tuế nguyệt phôi pha # Ngồi trông ngắm cảnh thế ra dường nào.
Đoạn này nói việc trong trào # Con vua lập một lầu cao kén chồng.
Quỳnh Nga công chúa sắc phong # Hoa nhường, nguyệt thẹn, mặn nồng thiên hương.
Viện vương sinh có một nàng # Nâng niu quý hóa, ngọc vàng kém xa.
Mặc lòng nghĩ ngợi khoan hòa # Kén ngôi phò mã đợi hòa mai sau.
Điệp đi các nước chư hầu # Cho các thế tử về chầu kén duyên.
Các nơi nghe thấy báo tin # Sắm sanh xe ngựa, binh quyền thẳng giong:
Cân đai đủ vẻ anh hùng # Trái duyên nên chẳng đẹp lòng công nương.
Cho nên các nước thẹn thuồng # Tới lui hai lẽ khôn đương hồ đồ.
Ngự tiền biết ý căn do # Phán truyền các nước hồi đô ra ngoài.
Bao nhiêu lễ cống hứa lai # Bạc vàng tặng thưởng đền bồi công nay
Chư hầu lĩnh lấy, cảm thay. # Cùng nhau ai nấy phân tay ra về.
Viện vương lòng cũng sầu bi # Thương con vả lại mình thì cao niên
Lệnh sai quải bảng tống truyền # Xá dao cho khắp dưới trên trong ngoài. (550)
Tuyển lâu lại lập một nơi # Liễn câu rủ dọc, biển bài treo ngang
Tứ bề trướng phủ, màn giăng.# rõ ràng hai chữ thiếp vàng: Tuyển phu
Nhân dân nghe thấu sự cơ # Sắm sanh ăn mặc đủ đồ ra đi.
Bảo nhau khắp chợ cùng quê # Đua nhau sắm sửa đi về ríu ran
Thế tình chuộng lạ tham sang # Muốn làm rể chúa con hoàng một phen
Cho nên chẳng quản dặm nghìn # Băng chừng lối cũ đường quen đi về.
Sơn lâm cùng cốc, giang khê # Nghe tin hớn hở, đều về đế kinh
Người giàu má đỏ, mày xanh. # Quần là áo lượt đua tranh lên đường.
Người nào gia sản thường thường # Cũng lo quần áo phải nhường ra đi.
Người nào nghèo chẳng có chi # Bạc tiền vay mượn mang về sắm sanh.
May quần, thay áo cho xinh. # Trời cho ta có phúc lành thời nên.
Rủ nhau kéo đến Tràng-yên # Ngựa xe võng giá như nêm đầy đường.
Viện vương ra ngự tuyển tràng # Dạy đòi công chúa xe loan theo hầu.
Nàng bèn vâng lệnh ra chầu # Xa trông liếc mắt âu sầu ủ ê.
Chúa rằng: Thiên hạ dân quê # Hết lòng cũng muốn dựa kề chí tôn
Tuyển tràng dóng dả vuông tròn # Gió đưa mùi xạ, hương tuôn khói trầm.
Lên xe tựa án, nương cằm # Khắp trong thiên hạ càng nhằm càng dơ
Ngự tiền chỉ phán bấy giờ: # Sĩ dân ngần ấy, con vừa lòng ai?
Chúa rằng: Tủi phận trang đài # Bấy nhiêu người ấy chẳng ai Châu Trần
Vua nghe tỏ hết sự nhân # Truyền thôi cuộc tuyển, xã dân đều về.
Lên xe phụ tử đề huề # Tiền hô, hậu ủng, thiên uy lạ nhường!
Quân dân ra khỏi tuyển trường # Nhìn nhau buồn bã hổ han mọi bề
Người giàu phí tổn chẳng chi # Cũng như xem hội trở về khi nay.
Thương cho kẻ phải đi vay # Người đòi, kẻ thúc, thẹn thay tấm lòng!
Trở về bán ruộng trả xong # Một thân cay đắng cực lòng mỉa mai (600)
Viện vương dạ cũng bi ai # Tấm lòng chua xót bực hai ba phần.
Nỗi nàng công chúa hồng quần # Lòng thương cha mẹ muôn phần kém tươi.
Hiên tây cửa khép, then cài # Lược gương biếng chải, hán hài biếng trau
Giọt sương gieo nặng cành đào # Càng lo bể ái, càng dào mạch tương
Than rằng: Tệ mấy Đằng vương # Nỡ ngăn tấm gió, chẳng thương chút tình!
Ngày nào đông đúc yến oanh # Kẻo còn như cuốc cầm canh mùa hè;
Ngày nào lan huệ sánh kề # Kẻo còn như dế rì rề kêu sương!
Đêm xuân khuya khoắt canh trường. # Ngày xuân lắm mối tơ vương bận lòng!
Vui xem tô lục chuốt hồng # Buồn trông thấy nỗi tình chung mà sầu!
Thôi ra gác, lại vào lầu # Lược ngà biếng chải, gương tầu biếng soi
Thôi bút vẽ, lại đề bài # Thơ hòa mấy vận, châu rơi mấy hàng!
Canh chầy mơ giấc hoàng lương # Tỉnh ra lại thấy muôn nhường như không
Một hôm dạo mát vườn hồng # Nhởn nhơ thị nữ não nùng theo sau.
Đại bằng bay ở trên cao # Vội sà xuống cắp má đào liền bay.
Thị tỳ quáng mắt chẳng hay # Mê hồn ngã xuống gốc cây tức thì.
Trong ngoài chẳng biết nỗi chi # Đại bằng cắp chúa bay thì đã xa.
Thạch Sanh đương lúc thẩn thơ # Thấy chim cắp một người mà đang bay;
Giương cung chàng mới bắn ngay # Trúng bên cánh tả chim rày liền rơi.
Rút tên lại cắp lấy người # Phép yêu lại biến một thôi đến nhà
Sanh bèn theo dấu nẻo xa # Trông chừng bèn thấy máu hòa cùng tên.
Lấy tên, chàng mới băng miền # Đến nơi sơn động tuyệt hơi khôn tầm
Hóa ra trăm tướng hãm cầm # Trở về cũng chẳng rì rầm với ai.
Thị tỳ chợt tỉnh hồn mai # Vào chầu thưa hết mọi lời quì tâu:
Chúng tôi buổi sớm đi hầu # Theo công nương dạo vườn sau chơi bời
Chẳng hay yêu quái đến nơi # Nó liền đã bắt lấy người đem đi. (650)
Chúng tôi hoảng hốt biết gì # Tỉnh ra nên phải về quì tâu vua
Viện vương nghe hết căn do. # Vội vàng mặc áo liền ra điện tiền
Lệnh truyền nổi trống mau lên # Bá quan nghe trống, bốn bên kéo vào.
Ngự tiền chỉ phán tiêu hao: # Mất nàng công chúa ai nào biết hay
Các quan nghe nói hãi thay! # Chia làm ba đội quân nay đi tìm.
Gươm đao, khí giới, quân quyền # Tìm tòi chẳng thấy hóa nên buồn rầu.
Triều đình kéo đến quì tâu: # Chúng thần tìm khắp chẳng hầu thấy chi!
Vua nghe lời nói vân vi # Việc này tra hỏi biết thì cậy ai?
Thương con luống những thở dài # Giọt sương sa nặng, khóc ngoài bệ đan
Phán rằng: Văn vũ bá quan # Ai mà tìm thấy được nàng chúa tiên
Ta cho phối ngẫu lương duyên # Nhường ngôi Thiên tử, cầm quyền quốc bang
Quần thần nghe lệnh nhà vàng # Quì tâu kể hết mọi đàng khúc nhôi
Chúng tôi hết sức tìm tòi # Lỗi này, cả thể chịu nơi đền rồng.
Muôn tâu giãi hết tấm lòng # Xin sai họ Lý quận công việc này.
Vả, chàng trí lược gồm thay # Chém yêu tinh trước, ai rày chẳng kinh
Vua nghe ngẫm nghĩ tâm tình # Chiếu đòi họ Lý vào thành một khi
Lý Thông vào đến đơn trì # Tung hô vạn tuế vậy thì chầu vua.
Ngự tiền phán bảo căn do: # Việc này quan trạng phải cho tinh tường
Bởi vì công chúa tòa chương # Bị loài yêu quái phi thường bắt đi.
Trạng mà tìm thấy một khi # Thì ta hậu thưởng, nhường vì chẳng quên
Gả nàng công chúa hợp duyên # Để cho sửa trị cầm quyền giáo dân
Vâng lời bái tạ thánh quân # Ra ngoài buồn bã thở than mọi điều:
Biết đâu là quỷ, là yêu? # Lệnh trên ban hỏi những điều hiểm sâu!
Biết rằng công chúa ở đâu # Mà đi tìm trước, kiếm sau bây giờ?
Một mình nghĩ ngợi bơ vơ # Lập mưu mở rạp hát đua mười ngày. (700)
Thôn dân nô nức đến nay. # Chắc là xem hội truyền rày cùng nhau.
Thừa cơ nghe lóng trước sau # Ắt là bắt được, sự âu lo gì.
Nhân dân ai cũng đều đi # Tiếng đồn quan quận người thì cho chơi.
Hát đà tám chín ngày trời # Chẳng ai có nói một lời chi đâu.
Lý Thông chi xiết nỗi sầu # Cố lòng chờ đợi về sau liệu bài
Hát đà đến tối thứ mười... # Thạch Sanh kiếm củi về thời bữa trưa.
Mấy người đi chợ kinh đô # Đồn chàng họ Lý bây giờ hiển vinh.
Thạch Sanh nghe rõ sự tình # Đến nơi thấy hát rành rành vui thay.
Bước vào nhà hát xem ngay # Quân canh chúng hỏi rằng: Mày đi đâu?
Nghe đây trống hát thì vào # Đến xem cho biết thấp cao vân mòng
Nhìn lâu rõ mặt Lý Thông. # Chào anh mới hỏi rằng công việc gì?
Thông xem rõ mặt một khi # Mời Sanh vội vã ngồi thì ở trên.
Các quan hầu hạ hai bên # Đứng thưa thời hỏi rằng: Viên nào rày?
Thông rằng: Cựu khế tôi đây # Cùng nhau kết bạn những ngày còn thơ.
Hội riêng may lại tình cờ # Nghĩ rằng ai đó mà ngờ gặp đây
Truyền đem quần ảo đổi thay # Lụa tơ gấm vóc thực nay lạ lùng.
Sanh rằng: Ơn đội tấm lòng # Phận hèn đâu dám phô sòng khoe khoang.
Thấy nhau mà lại bẽ bàng # Hổ lời hải thệ thẹn đàng sơn minh!
Thông rằng: Em giận trách anh # Nào anh có dám quên tình em đâu.
Từ ngày xa cách mặt nhau # Nhớ em buồn bã khó hầu thăm lênh
Vả, nay có lệnh triều đình # Gượng làm vui vậy, việc mình mới xong
Sanh rằng: Vinh hiển quận công # Còn chi trở ngại mà lòng phải lo?
Thông rằng: Có một việc to # Dẫu tài hiền thánh khó lo vẹn toàn
Sanh rằng: nếu việc cơ quan # Thì anh khá tỏ sự doan em tường
Thông rằng: Công chúa tòa chương # Bị loài yêu quái đón đường bắt đi. (750)
Không hay lành dữ thị phi # Người thì chẳng biết, ma thì cũng không.
Quả nhiên thực giống lạ lùng # Bây giờ có chiếu cửu trùng sai anh.
May mà ta lại gặp mình # Phiền lòng gắng sức để danh muôn đời.
Có hay yêu quái mọi loài # Thì đi cứu lấy nạn người tiên cung
Sanh nghe nói lại cùng Thông: # Làm chi việc ấy mà hòng không ra!
Chính danh tên nó Mãng xà # Động sơn chốn ấy vốn là yêu tinh
Thông liền nói lại cùng Sanh. # Rằng: Vua hạ chiếu cho anh tìm về.
Nhường ngôi thiên tử trị vì # Gả nàng công chúa kết nghì hợp duyên.
Em đà biết rõ căn nguyên # Để anh thu xếp cho tuyền việc công
Về sau tước lộc hưởng chung # Đệ huynh vinh hiển yên lòng mẹ cha
Thạch Sanh vốn dạ thực thà # Thấy lời Thông nói mặn mà dễ nghe.
Cho nên đáp lại một khi: # Kiếm dây cho lính tức thì theo tôi
Nghe lời Sanh nói mừng vui # Dạy làm yến đãi khuyên mời Thạch Sanh.
Sáng mai truyền bảo quân binh # Chỉnh tề khí giới theo mình ra đi.
Thông thì ngựa cưỡi, tàn che # Tiền hô hậu hét bốn bề vang rên.
Sanh thì chẳng ngựa, chẳng yên # Mình trần trùng trục đi lên dẫn đàng.
Động sơn phút đã gần hang # Sanh, Thông bèn mới tỏ tường bảo nhau.
Rằng: Hang nó ở còn sâu # Việc làm cẩn mật dễ hầu lo toan.
Lấy dây chàng mới làm thang # Dặn xong, Sanh mới xuống hang phen này.
Bảo rằng: Thấy động đầu dây # Thì anh rút thẳng đưa rày nàng lên.
Dây kia lại bỏ xuống liền # Để tôi lại buộc tôi lên chớ chầy
Thông nghe mới bảo dòng dây # Sanh vừa xuống đến, nàng rày vừa ra.
Hỏi rằng: Chàng ở đâu ta # Nhân sao mà xuống đây hòa việc chi?
Sanh rằng: Vâng lệnh triều nghi # Xuống đưa công chúa nay thì hồi dương.
Công chúa nghe nói tỏ tường # Đáp rằng: Cảm nghĩa ơn chàng cứu em. (800)
Thiếp xin kết nghĩa lương duyên # Phượng loan chung gối, phỉ nguyền keo sơn.
Sanh rằng: Việc ở triều gian # Lý Thông vâng lệnh thiên nhan đưa về.
Vả tôi là nghĩa bạn bè # Nếu ăn ở thế, lỗi nghì đệ huynh
Nàng rằng: Dẫu việc triều đình # Thì em cũng kết duyên lành từ đây.
Sanh liền hỏi: Nó đâu đây # Thì nàng sẽ nói tôi hay được tường?
Nàng rằng: Nó ở trong giường # Phải tên ai bắn nó đang đau rày
Sanh bèn đưa thuốc khi nay # Bảo rằng: Cho nó uống rày luôn đi.
Uống vào nó sẽ phát mê # Bấy giờ nàng sẽ trở về cùng tôi
Nàng bèn vâng cứ như lời # Bưng vào nàng mới khuyên mời một phen:
Thiếp nay có chén thuốc tiên. # Khuyên chàng uống lấy kết nguyền thất gia.
Rồi ra ta sẽ giao hòa # Kẻo đau thế vậy, xót xa trong lòng!
Xà tinh là giống ác hung # Thấy lời thục nữ trong lòng liền mê
Thuốc vừa uống khỏi một khi # Ruột gan bải hoải, tứ chi bàng hoàng.
Nàng ra mời nói cùng chàng # Sanh bèn mới buộc để nàng lên ngay.
Lý Thông thấy động đầu dây # Sai quân rút thẳng đưa rày nàng lên.
Đưa nàng võng giá về đền # Bảo cùng chư tướng cũng liền về ngay:
Tao còn chực đánh nó đây # Các ngươi ở lại khốn thay trăm đường!
Chư quân nghe nói kinh hoàng # Võng ngay công chúa dặm trường xa bay.

Nỗi nàng công chúa thương thay # Trông sau vắng bạn ngày rày hóa câm.
Lý Thông lăn đá ầm ầm # Cửa hang phút lấp tuyệt tăm tích người!
Thạch Sanh bị hãm, thương ôi! # Giương cung bèn phá lâu đài Xà vương
Bao nhiêu điện, các, cung, chương # Chàng thì phá hết chẳng nhường vật chi.
Mãng xà chợt tỉnh cơn mê # Thét lên một tiếng thực thì ghê thay:
Thằng nào lạ mặt xuống đây # Cả gan phá tán chốn này của tao?
Phá nhà, cướp vợ lung lao # Hung hăng mặt dữ, ta nào có thua? (850)
Sanh rằng: Tao tướng dương tòa # Phụng ban quyền sắc vậy hòa xuống đây
Giết loài yêu quái chúng bay # Bắt người giam hãm, tớ thầy khôn dung.
Xà vương nghe nói, nổi hung # Mắng rằng: Mày bé, thị hùng được sao
Xà vương biến tướng hùng hào # Tam đầu cửu vĩ ai nào chẳng ghê!
Thạch Sanh trông thấy cười xuề # Giơ đao áp lại, bốn bề giao công
Ngoài dư trăm trận đột xung # Xà tinh đã khiếp Thạch ông, tướng trời.
Nó liền hóa phép trận bài # Hỏa hào đốt nấu trong ngoài như nung
Sanh bèn niệm chú hư không # Hóa mưa tưới tắt lửa hồng một khi.
Song long nó hóa tức thi # Hai bên tướng quỷ, bốn bề quân ma.
Ầm ầm sét đánh xông pha # Sự cơ thắng bại thực là chưa phân.
Thạch Sanh trông thấy tần ngần # Tức thì niệm chú Đồng Tân bấy giờ.
Búa đồng chàng mới giang ra. # Bao nhiêu ác quỷ bấy giờ liền tan.
Xà tinh lắm phép nhiệm tàng # Trận bày song kiếm, chim bằng dư trăm
Đều phun lửa cháy ầm ầm # Hơn trăm câu móc vây tầm ở trên.
Dưới thì dăng lưới giữ gìn # Lại vào trong chốn trận tiền giao công.
Thạch Sanh đứng vững như đồng # Khẩn cầu các vị tiên ông phù trì
Cầm đao chàng mới ra uy # Bao nhiêu lưới sắt tức thì phá tan!
Cung vàng bắn với tên vàng # Bao nhiêu câu móc chim bằng tan không.
Xà tinh hết phép, thế cùng # Biến làm bằng thước toan hòng trốn đi.
Thạch Sanh hóa phép tức thì # Phủ vây lưới sắt khó bề trốn thay
Giương cung tên bắn chết ngay # Đại bằng rơi xuống thác ngay dưới đàng.
Thần đao chàng chém tan hoang # Trông lên đã thấy lấp hang bao giờ!
Chàng bèn đứng lại ngẩn ngơ # Thế cùng khôn rõ lối bò, đường lên.
Trở vào trông khắp bốn bên # Thấy Xà tinh ở quả nhiên rộng dài.
Kìa trướng phủ, nọ màn vây # Sập ken (?) vân mẫu, gác rày pha lê. (900)
Trập trùng núi giả, tường huê # Chốn cao nơi thấp khác gì động tiên.
Thạch Sanh bèn phá huỷ liền # Trở ra dạo khắp bốn bên thành vàng.
Thẩn thơ tìm khắp dưới hang # Nhác trông thấy có một chàng, lạ thay!
Ngồi trong cũi sắt bằng nay # Trông chừng diện mạo cũng tay phi thường.
Căn do mới hỏi tỏ tường: # Cớ sao phải chịu vấn vương chốn này
Hoàng nghe thôi mới giãi bày: # Tôi là thái tử con nay Thủy tề
Vì chàng du ngoạn giang khê # Gặp chim yêu quái bắt về hãm đây.
Ơn nhờ tráng sĩ ra tay # Cứu cho thoát khỏi nạn này, muôn trông.
Nghe lời, Sanh mới giương cung. # Tên vàng bắn phá cũi đồng liền tan.
Bấy giờ thái tử bình an # Bước ra bái tạ tỏ tường một khi:
Chẳng hay quê quán nơi chi # Đầu đuôi căn cước khá thì cho hay
Cớ sao mà lại xuống đây? # Xin anh giãi hết niềm tây chu toàn
Sanh rằng: Ta ở dương gian # Vì tình nên phải cứu nàn Chúa tiên
Cứu nàng ta đã đưa lên # Xà tinh nó mới đấu quyền cùng ta.
Tiễu trừ phân bổ làm ba # Trông lên, đá đã lấp hòa cửa hang!
Ta ben(?) tức ruột căm gan # Phá thôi lại đến cứu chàng, cho nên...
Hoàng nghe Sanh tỏ sự duyên # Khen rằng: Anh có phép tiên đại tài.
Vào chầu Vương phụ kim giai # Để người biết mặt biết tài kinh luân.
Trước xin trả nghĩa cùng anh # Sau là phụ tử thỏa tình nhớ nhung
Nghe lời, Sanh đáp lại cùng: # Làm ơn, ai có dễ hòng đền ơn.
Anh xin hỏi thật nguồn cơn: # Xà tinh nó bắt hãm cầm từ bao?
Hoàng rằng: Nó bắt đã lâu. # Ở trong cũi sắt vừa hầu một năm
Sanh rằng: Nó bắt hãm cầm # Tháng ngày nó có cho ăn vật gì?
Hoàng nghe xiết nỗi sầu bi: # Ăn toàn rêu đá qua thì hôm mai!
Thạch Sanh nghe nói thở dài # Trách yêu tinh ở cùng người khắt khe: (950)
Thôi em sắm sửa ra về. # Kẻo Vương phụ nhớ, cùng thì trông mong.
Còn anh sẽ liệu chước dùng # Tìm đường kiếm lối dương cung ra về
Hoàng rằng: Em chẳng có nghe # Có anh theo dõi thì về mới xong.
Ở đây hang đá trập trùng. # Biết đâu lối suốt, nẻo thông mà về
Chẳng bằng trở lại Thủy tề # Bẩm tâu Vương phụ mọi bề sự duyên;
Rút đường, rẽ nước đưa lên # Chấp kinh anh phải tòng quyền mới xong
Sanh nghe Hoàng nói gạn gùng # Chịu lời khi ấy đành lòng đi theo.
Hoàng bèn căn vặn hết điều: # Khi anh xuống đến cung tiêu Thủy tề;
Vua cha đáp nghĩa vật chi # Nếu cho vàng bạc, anh thì chớ tham.
Quý này, có một cái đàn # Của vua Thượng đế Ngọc hoàng ban cho.
Em tâu Vương phụ người cho # Trong đàn có đủ trận đồ, thủy cương
Thông thay các phép lạ dường # Hoạn nạn lánh khỏi, giặc loàn cũng yên
Thì anh lĩnh lấy về liền # Ắt sau dương thế có phen cần dùng.
Căn do sau trước vừa xong # Nay đâu đã tới mé sông giang hà.
Giang thần nghe nói gần xa # Kíp truyền sĩ tốt đều ra đón về.
Trên sông sóng vỗ bốn bề # Dưới sông cá nước chỉnh tề đón đưa.
Giang thần đứng lại, quì thưa: # Lạy mời điện hạ vào tòa khi nay
Vội vàng mở tiệc yến diên # Tiêu thiều nhã nhạc vang rền vui thay!
Còn đương yến ẩm sum vầy # Bấy giờ thái tử tỏ bày cùng Sanh:
Anh em ta lại Thủy đình # Để cho Vương phụ tỏ tình một khi.
Hai người từ tạ ra đi # Giang thần tiễn biệt đưa về đỗi xa.
Lại truyền khắp hết giang hà. # Muôn loài thủy tộc phải ra lạy người.
Truyền ra chưa kịp dứt lời # Côn thời đến trước, Kình thời theo sau.
Cá Lăng cá Vược theo hầu # Nhởn nhơ là lượt mọi màu khoe tươi.
Cá Chày cá Chép đua chơi # Cá Nghê cúi mặt, cá Voi nghiêng mình. (1000)
Cá (Trung-) Vàng cá Bạc (-má) tốt lành # Tôm He, cá Mực tranh hành ngược xuôi.
Mảng xem cả nước vầy vui # Thoắt đà trông thấy đền đài tòa chương.
Truyền cho cá lại hà giang # Anh em bước xuống thủy vương điện tiền
Nhủ Sanh: Tạm đứng cung bên # Để em vào tấu sẽ liền tiếp nghinh
Nhủ thôi bước xuống đan đình # Quan quân trông thấy sự tình lạ ghê!
Trở vào tâu dộng vua hay # Thủy vương nghe biết ngày rày vui sao.
Vội vàng bước xuống long lâu # Ôm con mừng tủi trước sau than rằng:
Từ ngày con tếch dặm băng # Bị yêu cầm hãm, cha hằng cử binh;
Nhiều phen hóa trận lôi đình # Ai ngờ phép tắc yêu tinh cũng tài!
Năm ngày ai chẳng hơn ai # Sa cơ nên phải thu lai hồi thành
Thương con, chua xót sự tình # Biết rằng sinh tử, tử sinh dường nào.
Nay về, cơn cớ bởi sao? # Thì con kể hết tiêu hao cha tường
Hoàng bèn tâu hết dọc ngang: # Có người trung giới tên chàng: Thạch Sanh;
Đã nên phép tắc oai linh # Khâm sai xuống chém yêu tinh cứu người
Cứu xong công chúa lên rồi # Xà tinh chàng lại một hồi phanh thây.
Phá tan động phủ khi nay # Dạo tìm khắp cả đông tây mọi vùng.
Giương cung bắn phá cũi đồng # Vậy nên con mới thoát vòng gian nan.
Chàng đòi trở lại dương gian # Nhưng con lại cứ đặt chàng về đây.
Hãy còn đứng đợi hiên tây # Dám xin vương phụ truyền nay cho vào
Nghe lời con nói tiêu hao # Triều thiên mũ đội, cẩm bào mặc ra;
Tiếp nghênh họ Thạch vào tòa # Lệnh truyền yến ẩm xướng ca tức thì.
Phán rằng: Chàng thực uy nghi # Đáng tài trị quốc, đáng vì minh quân
Trẫm ban trăm lạng kim ngân # Gọi là lễ mọn đền ân tấm lòng.
Sanh rằng: Cảm tạ cửu trùng # Dù rằng ban thưởng tôi không dám rày
Vả, tôi chút phận thơ ngây # Vì vua nên phải trừ rày yêu tinh. (1050)
Tôi cùng hoàng tử giao tình. # Giúp nhau một chút, công trình là bao.
Dù người thương kẻ công lao # Xin cho một phép hồi trào dương gian
Vua nghe lời nói có doan # Hỏi rang: Cha mẹ quê nhang là gì?
Ở trên dương thế làm chi? # Thụ hà tước lộc chức gì cư quan
Nghe thôi quì trước bệ đan # Tâu vua kể hết đoạn tràng khúc nhôi:
Cội đa chốn ấy quê tôi # Mẹ cha sớm đã chầu trời một khi
Rừng mai sớm lại tối đi # Bóng đa nghỉ mát vậy thì hôm mai.
Ngự tiền nghe tỏ đầu đuôi: # Thế thì chẳng ở thủy đài cùng ta.
Nghe lời, chàng mới tâu qua: # Mẹ cha tôi sớm đã qua mất rồi.
Anh em chẳng có một ai # Họ hàng thân thích trong ngoài cũng không.
Nếu tôi vẹn thửa chữ trung # Ắt bên chữ hiếu bỏ không sao đành.
Bây giờ tiếc lộc tham danh # Chữ tu thân ấy đã đành đơn sai.
Vua nghe trạng nói hết lời; # Thế thì trạng hãy ở chơi vài ngày;
Cùng con trẫm được vui vầy # Nếu không lòng trẫm nhớ thay muôn phần
Hoàng nghe cha phán sự nhân # Bảo Sanh: Hãy ở vài tuần khi nay;
Phả phê rồi sẽ phân tay # Nếu không vương phụ người nay buồn rầu.
Thạch Sanh nghe nói gót đầu: # Vậy cho tôi tạm ra sau chơi bời
Hoàng nghe thực ý vâng lời # Dám xin dạo hết trong ngoài năm cung.
Thủy tề nghe nói mừng lòng # Tức thì hạ bút chiếu rồng cho đi.
Lại truyền nội thị một khi # Đào tiên một quả cho đi ăn đường.
Nhủ rằng: Đi phải vội vàng # Rồi về kéo lại mắc nàn như xưa.
Vâng lời dạy bảo bấy giờ # Anh em từ tạ bước ra đi liền.
Xe loan giong ruổi đường liền # Quan quân tiếp đón hai bên hầu kề.
Mảng xem lối nọ đường kia # Ai ngờ lạc đến thành trì yêu tinh.
Hồ tinh giống nó uy linh # Vốn là chín mắt, lập đình ở đây. (1100)
Thấy hai người, nó vui thay # Hóa làm mỹ nữ ngày rày đứng trông;
Mày ngài, mắt phượng, lưng ong # Chào hai quân tử thong dong chơi bời.
Thiếp nay là phận nữ hài # Mẹ cha bức bách ép nài nhân duyên;
Cho nên thiếp phải băng miền # Hay đâu trời định lương duyên vậy thì
Hoàng rằng: Quê quán tên chi # Chẳng hay tên họ là gì cho hay?
Sanh rang: Chẳng phải người ngay. # Nó, loài yêu quái hiện rày trêu em!
Yêu tinh biết ý khôn kiên # Hóa ra chín mắt đứng nhìn trơ trơ.
Hoàng bèn trông rõ bấy giờ # Tứ chi ngũ tạng đều là sởn ghê!
Hồ tinh xông đột tứ bề # Bước lên toan bắt vậy thì cả hai.
Sanh bèn bước xuống ra oai # Đao thần chuyển lực ra tài một khi.
Ào ào xông đột tứ vi # Giương cung bắn nó, nó thì thu tên.
Sanh xem thấy sự kỳ nhiên # Búa đồng kíp bổ, đấu quyền ra tay.
Hồ tinh nó chẳng sợ rày. # Cùng chàng giao chiến cả ngày khôn nao
Sanh càng ra sức anh hào # Hồ tinh lướt thẳng xông vào mới ghê!
Sanh bèn niệm chú tức thì # Cung vàng tên lắp tức thì ra tay.
Hồ tinh bước sấn đến ngay # Tràn ngang bèn ẵm ngang rày Thạch Sanh
Vội vàng hóa phép hiển linh # Hỏa hào đốt cháy yêu tinh bấy giờ.
Hồ tinh biết trước liền che # Dập ngay lửa tắt bấy giờ mới xong:
Sanh bèn niệm chú thinh không # Hóa ra đỉnh núi bao vòng xung quanh.
Làm cho khủng khiếp yêu tinh # Sa cơ phải hiện nguyên hình hồ ly
Thạch Sanh rộng xá một khi # Bảo cho nó phải an bề tu thân.
Lên xe, kể hết sự nhân # Rằng: Hồ tinh thực phép thần dọc ngang.
Đấu cùng với nó tài thường # Tưởng rằng không phép chống đương được nào
Hoàng rằng: Vốn nó lung lao # Ở đây Ngũ vị ai nào dám qua!
Lập riêng cho nó một tòa # Chẳng ai dám đến gần mà trêu ngươi. (1150)
Bây giờ bắt được nó rồi # Thực là ơn ấy muôn đời ở anh.
Xe loan thoắt lại đăng trình # Phút đâu xe đã về thành Thủy vương.
Ngự tiền phán hỏi tỏ tường # Rằng: Con đi dạo ở phương nào rày?
Hoàng nghe đặt gối tâu bày: # Chúng con đi dạo thủa rày ngũ cung
Thạch Sanh thực đấng anh hùng # Tù oan thì giải, tù công thì hành
Khi về lại gặp Hồ tinh. # Từ xưa Ngũ vị đã kinh đến rày.
Chàng bèn hóa phép ra tay # Bây giờ mới ruổi xe mây về chầu.
Thủy vương nghe rõ trước sau # Sắc phong quốc trạng, chức đầu quận công.
Chàng bèn lĩnh lấy chiếu rồng # Quì tâu, kể hết sự lòng vân vi:
Tâu rằng kỵ nhật đến kỳ # Tôi xin trở lại nay thì dương gian
Nghe lời chàng tỏ nguồn cơn: # Lấy chi báo đáp đền ơn bây giờ?
Hoàng rằng: Muôn đội ơn xưa # Cứu con thoát khỏi sự cơ vận nàn
Muốn lưu tình nghĩa trả ân # Xin cha cho một cái đàn là xong
Vua rằng: Sự ấy tùy lòng # Con nên theo tiễn quận công lên đường.
Lấy đàn đưa trạng hồi hương # Châu phê tức khắc dẫn đường trạng lên.
Thạch Sanh bái tạ điện tiền # Lĩnh đàn, theo nước thẳng miền dương gian.
Tới nơi công việc vừa an # Hoàng từ Trạng, mới đôi đàng biệt ly:
Ngày nay anh ở, em về # Tấm lòng ân ái mọi bề nhớ thương
Sanh rang: Xin chớ ngại ngùng # Mặt tuy xa cách, nhưng lòng không xa.
Anh em tình nghĩa mặn mà # Non sông dời đổi dám là vội quên.
Thôi em hãy trở lại đền # Xin đừng thương nhớ kém yên mình vàng
Hoàng nghe vâng lĩnh ý chàng. # Kíp truyền Hà-bá đưa chàng trạng lên.
Chia tay nam bắc băng miền # Tạm cho Hà-bá lĩnh quyền binh cơ
Phép thần rẽ nước bấy giờ # Thạch Sanh khi ấy lên bờ một khi.
Lại về chốn cũ như y # Đêm ngày luyện tập tinh vi phép thần. (1200)

Cội đa có nghĩa ân cần # Từ ngày chàng vắng muôn phần ủ ê.
Ngày nay lại thấy chàng về # Lá xanh, hoa thắm đề huề lại tươi.
Mới hay cảnh cũng tùy người # Cỏ cây còn thế luống người tri năng
Nỗi nàng công chúa bàng hoàng # Sự mình chẳng có nói rằng cùng ai.
Vua cha thở vắn thở dài # Thương con bỏ vắng đền đài chẳng ra;
Hai hàng lệ ngọc nhỏ sa # Khôn phương phép nhiệm, khôn hòa bùa linh
Lý Thông quì tấu phân minh: # Từ tôi phụng chiếu triều đình vua phê
Tìm nàng công chúa đem về # Yêu tinh chém giết đã ghê kinh hoàng.
Tôi đà lấp mất cửa hang # Vậy xin trở lại đền vàng tâu qua
Nghe lời Thông nói căn do # Vua bên phán bảo triều đô tức thì .
Phong làm quốc tế (rể) triều nghi # Gả nàng công chúa nhường vì quốc gia
Chờ nàng công chúa nói ra. # Bấy giờ thì sẽ giao hòa hợp duyên
Vâng lời bái tạ điện tiền # Về cung chàng mới khấn nguyền hôm mai.
Lầm rầm: Lạy chín phương trời # Lạy mười phương phật độ tôi an hòa.
Cho nàng công chúa nói ra # Thì tôi bái tạ ba tòa Hoàng thiên
Trong thì vua Viện khấn nguyền # Tăng ni niệm phật dưới đền đã vang;
Ngoài thì họ Lý lập đàn # Đêm ngày khấn nguyện đèn nhang chẳng rời.
Hành phù chư tướng bời bời # Pháp sư, phù thuỷ đánh tươi ba đồng
Truyền cho đủ một tháng ròng # Đồng kia chẳng ngã trong lòng sợ thay!
Cháy đồng lại để mê thầy # Gót chân chín dạn, bàn tay tơi bời.
Hô binh, hô tướng hết hơi # Trầu thời bỏ mốc, cau thời bỏ meo;
Chuối khô, oản rắn, chè thiu # Mõ rìu đã dập, cảnh tiu cũng rè!
Đạo tràng mỏi mệt chán chê # Thầy cùng quan tướng ủ ê đoạn tràng!
Bao nhiêu thần tướng mọi phương. # Cùng thời tức khắc mọi đường phá tan.
Lý Thông vào điện phàn nàn. # Quì quì bái bái vội vàng một khi. (1250)
Thiết riêng lập lại một vì # Khấn chư tổ khảo cùng thì ông cha;
Trong ngoài tiên tổ những là # Đất trời phù hộ nàng hòa nói ngay:
Thì tôi trả lễ bằng nay: # Lợn thì chín chục, trâu rày sáu mươi.
Khôn thiêng khấn phật, vái trời # Thơm danh để đức muôn đời về sau.
Đem ngày hương lửa dài lâu # Xôn xao khấn nguyện đã hầu ba trăng!
Nàng thì chẳng nói chẳng rằng # Miệng hoa âm ỉ chẳng hằng nói chi.
Viện vương mặt ủ mày ê # Thương con chua xót, mồm thì hôi tanh.

Này đoạn trong miếu yêu tinh # Đền đài phá tán, bùa linh yểm trừ
Ngẩn ngơ ở bãi ở bờ # Cơ hàn đói khát thực là khốn thay!
Ngày ngày thơ thẩn ăn mày # Đêm thì ăn trộm của rày thôn dân;
Bắt gà, bắt chó kiếm ăn # Làm cho hủy hoại thôn dân ngày ngày.
Mãng xà hồn cũng ghê thay! # Khốn cùng ăn những thủa nay ngô đồng.
Cùng nhau ăn trộm làm xong # Bắt gà bắt chó khắp vùng thôn dân.
Làm cho chó cắn ầm ầm # Thôn dân xơ xác nhiều phần khốn thay!
Một đêm thanh vắng gió mây. # Xà tinh bèn mới gặp rày Trăn tinh;
Cùng nhau mới hỏi sự tình: # Chẳng hay sở ngụ quê thành đâu ta?
Làm sao ngao ngán xót xa # Thì anh nói hết thực thà ta hay
Nghe lời Trăn mới trình bày: # Quê tôi thời ở ngày rày Miếu sơn (?);
Có lầu có các cung chương # Bạc vàng cũng đủ mọi đường hẳn hoi.
Mỗi năm phải nộp một người. # Tháng ngày no đủ vui chơi bảo đình
Hay đâu gặp đứa anh linh # Nó bèn đấu trận tung hoành với tôi
Phép mầu nó thực không hai # Vậy nên tôi phải lạc loài đến đây
Nói thôi mới hỏi rằng nay: # Thế thì quê quán anh rày ở đâu?
Nhân sao xin nói gót đầu # Thì anh tỏ bảo tôi hầu được hay.
Xà tinh mới nói khi nay: # Quê tôi chính thực ở rày Động-sơn (?) (1300)
Thiên thành cao rộng một hang # Ra vào đài, các, cung chương bời bời.
Dạo tìm thiên hạ khắp nơi # Tìm người mà bắt được thời khiếp uy.
Bị thằng mặt đỏ tài kỳ # Mày xanh biêng biếc nó thì đánh tôi.
Vậy nên thân phải lạc loài # Bắt gà bắt chó rông rài cho qua.
Nghe lời Trăn cũng nói ra: # Ấy tháng ngày trước nó đà đánh tôi.
Bây giờ thực đã rõ mười # Đinh ninh hai mặt một lời tri chu
Âu là ta quyết trả thù # Gieo oan cho nó để vua bắt rầy.
Xà tinh mới hỏi khi nay: # Vậy thì tên tuổi nó rày là chi?
Chẳng hay nó ở quê gì? # Trả thù ta biết lấy chi báo cùng?
Trăn rằng: Anh chớ ngại ngùng # Để tôi liệu kế vân mòng cho hay.
Tên nó là Thạch Sanh nay # Cửa nhà chẳng có ở rày bóng đa.
Nó thì không mẹ không cha # Anh em chẳng có, chẳng hòa vật chi
Việc làm nào có khó gì # Biến vào kho nội trộm thì của vua.
Chạy ra rồi lại chạy vô # Để quân canh biết tri hô ngày rày
Xà tinh khen: Trí giỏi thay! # Mưu kia Gia-cát (=Khổng Minh), trí nay Phượng-sồ (=Bàng Thống)
Hai hồn khi ấy vào kho # Cùng nhau lấy hết cả đồ kim ngân.
Trở đi, trở lại tần ngần # Cho quân canh biết dời chân ra ngoài;
Gốc cây, trông thấy nằm hoài # Bảo nhau bắt lấy nó thời chẳng sai.
Thạch Sanh mới hỏi một hai # Thưa rằng: Các chú bắt ai vậy mà?
Bảo rằng: Sao dám vào tòa # Bạc vàng trộm lấy vậy mà trốn đây?
Sanh rằng: Việc ấy lạ thay! # Thế mà các chú bắt rày làm chi?
Bảo tôi, tôi sẽ theo đi # Phỏng như trộm cắp vậy thì cỏ chăng?
Quân rằng: Này bạc, này vàng # Mày còn biến trá nói năng chi rày?
Sanh rằng: Như vậy oan thay! # Vốn tôi vẫn ở xưa nay thật thà.
Việc này thôi hẳn oan ta # Chịu gông, khi ấy về tòa Viện vương. (1350)
Bằng này của cải bạc vàng # Quân vào thưa hết mọi đàng được hay:
Canh ba đường thuở khuya rày # Thấy thằng mặt đỏ, xanh mày vào kho;
trộm toàn vàng bạc đủ no # Chúng tôi bắt được đem vô nộp trình
Thông nghe hết tỏ chân tình # Chắc rằng hẳn chú Thạch Sanh đó rày.
Nhân sao vào được mới hay # Khen cho phép tắc thằng này cũng ghê!
Dạy đem giam Ngục Lại lê (=Nệ lê?) # Canh cho nghiêm mật chớ hề hở hang.
Vâng lời Thông dạy, liền giam # Đêm ngày tra khảo, nỗi chàng mà thương!
Ngục quan thét mắng đã vang # Nào là cha mẹ, quê hương chốn nào?
Truyền đem giam lại cho tao. # Tấn tra mới hỏi rằng: Nào tiền canh?
Sanh rằng: Ta có một mình # Quê hương thì ở Cao-bình, đường xa.
Thuở nay vốn ở cội đa # Mẹ cha chẳng có, cửa nhà cũng không.
Tiền thì chẳng có một đồng # Đêm ngày kiếm củi làm cùng kiếm ăn.
Ví bằng có nói dối chăng # Này dao, này búa, này rằng cung tên;
Này là cái đàn tam huyền # Lấy chi thì lấy nhưng tiền thì không
Sai quân tước lấy cái cung # Ba đời nhà nó tham cùng hơn ai!
Mó vào thì rụng rời tay! # Dẫu mà muốn lấy khó nay được toàn!
Ngục quan nghe nói mừng rơn. # Lấy dao, lấy búa, lấy đàn vân vi.
Vừa thò tay mó một khi # Ai ngờ một lũ đều thì ngã ra!
Ngục quan bèn giận những là # Bước vào đỡ lấy thấy lòa con ngươi
Quan quân thấy sự lạ đời # Bước vào tâu hết mọi lời quì thưa.
Thông rằng: Bay cứ canh giờ # Để tao sớ tấu vậy mà giết đi.
Vâng lời Thông nói một khi # Về nhà mới bảo: vậy thì nghiêm canh
Lý Thông ngồi nghĩ một mình: # Nếu mà tâu, sợ sự mình tỏ ra.
Chẳng bằng khâm mệnh quốc gia # Chờ ba ngày nữa đem ra xử tù
Sanh từ đến ở ngục u # Trong lòng cũng chẳng giận thù cùng ai. (1400)
Nhân khi vắng vẻ thảnh thơi # Chàng bèn mới hỏi rằng ai lạ lùng?
Quân rằng: Quốc tế quận công # Chính danh tên gọi Lý Thông thực người.
Sanh nghe quan nói đầu đuôi. # Biết rằng Thông thực là người bất nhân!
Biết mà lòng chẳng oán hờn # Mặc ai vô nghĩa, bất nhân cũng đành.
Biết mà lòng chẳng phàn nàn # Lấy đàn mới gẩy nhặt khoan tính tình
Đàn kêu nghe tiếng nên xinh # Đàn kêu: tang tịch, tình tinh, tang tình
Đàn kêu: ai chém Trăn tinh # Cho mày vinh hiển dự mình quyền sang?
Đàn kêu: ai chém Xà vương? # Đem nàng công chúa triều đường về đây?
Đàn kêu: hỡi Lý Thông mày! # Cớ sao phụ nghĩa lại rày vong ân?
Đàn kêu: sao ở bất nhân? # Biết ăn quả lại quên ân người trồng!
Đàn kêu năn nỉ trong lòng # Tiếng ti tiếng trúc đều cùng như ru.
Đàn kêu: trách Hán quên Hồ # Trách Tần quên Sở, trách Ngô quên Tề
Đàn kêu thấu đến cung Phi # Trách nàng công chúa vậy thì sai ngoa!
Nàng đương rầu rĩ mặt hoa # Tiếng đàn lừng lẫy như là oán ân;
Khác nào như kẻ phùng xuân # Cười cười, nói nói trước sau trình bày:
Rằng: Đàn ai gẩy đâu đây? # Xin cha đòi lại ngày rày cho con!
Viện vương nghe nói, phút cười # Trong lòng hớn hở mừng vui nào tày.
Rằng: Từ phải nạn đến nay # Làm sao con cứ chẳng hay nói mà?
Làm cho chua xót lòng cha # Cầu trời khấn phật kể đà hết hơi.
Hay là nghe tiếng đàn người # Thì con phải nói khúc nhôi cha tường.
Nàng nghe bày tỏ mọi đường, # Rằng: Người đàn ấy thực chàng cứu con.
Dưới hang đã tỏ lòng son: # Rằng về loan phượng kết đôi duyên vàng.
Lý Thông bạc ác phụ phàng # Cửa hang lấp lại tìm đường tranh công.
Vì con lâu chẳng thấy chồng # Trong lòng luống những giận lòng câm đi.
Nghe lời con nói một khi # Lệnh truyền nội giám tức thì đòi ngay. (1450)
Lý Thông nghe tiếng đàn rày # Bảo: Đừng gẩy nữa mà mày chết tươi!
Sanh rằng: Nói cũng nực cười # Tôi buồn, tôi gẩy đàn chơi chút mà.
Dù rằng chết cũng nên ma, (1450) # Được về thượng giới cũng là qui tiên.
Thị thần bèn bước đến liền. # Trình Thông mới nói việc viên gẩy đàn:
Tôi xin lĩnh lại đền vàng # Vào chầu để đức thiên nhan ngài đòi.
Thông nghe, vâng lệnh cứ lời # Giao tù, bụng những thở dài mà lo.
Sanh từ bước đến triều đô # Lần qua cửa tía, bước vô đền vàng.
Còn xa, chưa tỏ mặt nàng # Đến gần, công chúa thấy chàng mừng vui:
Kể từ gắn bó kết đôi # Đến nay tôi những ngậm ngùi toan lo.
Lòng tôi trăm mối tơ vò # Nghĩ rằng xa cách Việt, Hồ đôi nơi.
Nhân sao anh được tái hồi # Sự tình xin tỏ khúc nhôi vân mòng?
Chàng đương nghĩ ngợi, nói cùng: # Hãy khoan, xin kể vân mòng cho hay.
Viện vương phán bảo niềm tây: # Chẳng hay quê quán chàng rày nơi nao?
Cửa nhà, cha mẹ thế nào? # Căn do tình tự làm sao phải bày
Xuân thu tuổi đã bao rày? # Tính danh vốn gọi tên này là chi?
Nghe lời Sanh mới tâu quì # Xin bày tình tự vân vi mọi lời:
Cao-bình chốn ấy quê tôi. # Mẹ cha nay đã chầu trời một khi.
Tên tôi xin kể vân vi: # Thạch Sanh tên đặt vậy thì chẳng sai.
Xuân thu tuổi mới mười hai. # Bóng đa chốn ấy hôm mai bạn cùng.
Ngày thì luyện tập đao cung # Cứ đi kiếm củi non Bồng hôm mai.
Lý Thông chàng mới gặp tôi. # Kết làm bằng hữu định lời đệ huynh.
Dặn tôi, chàng bảo đi canh # Chẳng là chàng phải nộp mình miếu trung
Trăn tinh mới gọi Lý Thông # Vậy nên tôi phải giao công nhọc lòng.
Tôi bèn chuyển lực uy hùng # Trăn tinh bị phải búa đồng chết ngay!
Đầu trăn cho gã khi nay # Mà gã nói dối vua rày vẫn nuôi! (1500)
Bảo tôi đi trốn một nơi # Chẳng ngờ, chàng nộp đan đài lấy công
Vua phong cho chức quận công # Thì tôi cũng chẳng oán lòng trách chi.
Oán ân cũng chả làm gì # Củi than lại cứ sớm khuya việc thường.
Chẳng ngờ công chúa tòa chương # Bị con yêu Mãng xà vương bắt rày.
Tôi liền trông thấy nó bay # Giương cung mới bắn nó rày ngã ra.
Gớm thay phép tắc yêu xà! # Bỏ tên lại cắp vượt hòa xuống hang.
Tôi theo thẳng đến cửa hang # Đã trông thấy nó đem nàng xuống ngay
Tôi bèn trở lại bằng nay # Hay đâu vua lại bắt rày Thông đi.
Tìm tôi, Thông mới tỉ tê, (?) # Ân cần một dạ, thề nghi nặng lời.
Thấy chàng nói thảm ngùi ngùi # Nghĩ mình cũng ở đất trời, đất vua;
Cho nên chẳng ngại công phu # Dặn dò sau trước, nhỏ to một lời:
Đưa nàng lên khỏi vừa rồi # Cửa hang chàng lấp, chẳng thời có thương
Tôi bèn chuyển lực uy dương # Phép làm biến hóa Xà vương bắt rày.
Trông lên đá đã lấp đầy # Giận mình bèn mới phá rày dưới hang.
Thấy chàng thái tử Long đường # Bị con yêu Mãng xà vương bắt rày.
Hãm trong cũi sắt khốn thay! # Giương cung, bèn bắn phá rày cũi ra.
Chàng bèn mời xuống thủy hà # Tâu cùng Thủy tế vua cha được tường.
Thủy tế cầm lại cung chương # Cho đi khám xét ngục trường các cung.
Ngục tù đông đã nên đông # Tù oan thì giải, tù công thì hành.
Trở về, lại gặp yêu tinh # Được nhờ pháp bảo tiên linh yểm trừ
Nên vua Thủy chiếu bấy giờ # Phong làm Quốc trạng thủy hà Long cung.
Cho đàn trả nghĩa, đền công # Đưa đường, rẽ nước, dương cung ra về.
Lên bờ từ đó một khi # Bóng đa chốn ấy vẫn nghề củi than.
Đêm ngày luyện tập cung tên # Quả không biết bạc, biết vàng là đâu!
Xin vua rộng xét đuôi đầu # Tha cho khỏi tội, dám hầu sai ngoa. (1550)

Ngự nghe khi ấy phán ra # Lệnh truyền cởi trói cho mà Thạch Sanh;
Liền một bước lại đan đình # Truyền làm yến đãi Thạch Sanh bấy giờ.
Tiệc đương yến ẩm say sưa # Châu phê hạ chiếu bấy giờ sắc phong
Ban cho hai chức quận công # Trừ yêu hai chức, thần thông hai quyền
Gả nàng công chúa hợp duyên # Phong làm Quốc tế cầm quyền quốc gia
Chàng vâng bái tạ vua cha # Tay cầm chiếu chỉ vào tòa một khi.
Viện vương phán bảo một khi: # Tội Lý Thông ấy mặc thì Thạch Sanh;
Để ngươi liệu định cho minh # Báo thù trả oán, sự tình bấy nay
Sanh nghe đặt gối tâu bày # Rằng: Xin rộng lượng vua nay xét cùng:
Nay chàng ăn ở khác lòng. # Máu tham quen giữ thói đồng dâm ô.
Làm chi đứa dại ngoan ngu # Xin tha cho nó về tù bản hương.
Vua rằng: Sự ấy mặc chàng # Giết tha cho bõ lòng vàng thời thôi.
Sanh từ nghe phán mọi lời # Đòi tù họ Lý đến nơi đan đình.
Sanh rằng: Khéo thực là anh! # Tội trời phụ nghĩa bạc tình chẳng oan.
Lý Thông thẹn mặt hổ han # Cúi đầu chẳng dám kêu van một lời.
Viện vương mắng: Lý Thông ôi! # Không Sanh, mày chết bỏ đời Miếu-sơn.
Làm sao phụ nghĩa vong ân. # Tranh công rồi lại ra phần bạc đen!
Ấy là phạm tội một phen # Công tìm công chúa mày liền lại tranh.
Ví? chàng ăn ở hẹp tình # Tội ngươi đã đáng tan tành thịt xương.
Tha cho trở lại quê hương. # Cũng may mà có lời chàng mới tha.
Thông nghe bái tạ bước ra # quan quân sỉ hổ, người ta chê cười
Mẹ con bị nhục thương ôi! # Ngọc hoàng ngự phán kim giai tức thời.
Kíp sai ngũ bộ thiên lôi. # Đằng vân giá vũ đến nơi lạ dường.
Mẹ con về đến giữa đường # Thiên lôi ngũ bộ đánh nhường cả hai.
Cho hay những kẻ phi loài # Người dù không giết thì trời chẳng tha. (1600)
Triệu hồn hai mẹ con ra # Ngọc hoàng truyền chỉ đem ra tức thì.
Mấy lời phán tỏ một khi: # Mày trên dương thế ở thì chẳng hay.
Cùng người làm bạn không ngay. # Bắt mày hóa kiếp làm rày bọ hung.
Làm người bạo ngược hai lòng # Hành, tàng đã thấu công đồng sát tri.

Viện vương phán bảo triều nghi # Truyền làm sính lễ vậy thì hợp duyên.
Sanh bèn bái tạ điện tiền # Cùng nàng công chúa hợp duyên vui vầy;
Cầm quyền việc nước ra tay # Thăng quan, xá thuế, cùng rày tù tha.
Miếu-sơn lại lập một tòa # Thờ Trăn tinh đấy thực là anh linh.
Động-sơn lại lập một thành # Thờ Xà tinh đấy anh linh khác rày.
Đoạn thôi lại lập đàn chay # Tế thiên, Địa phủ cùng rày Thủy cung
Tạ từ diệu pháp tiên ông # Lại cùng táng tế (=lễ) báo lòng mẹ cha.
Nghe thôi các nước truyền ra # Thông tin mới bảo nhau hòa một khi:
Cũng đòi con đức thượng vì # Con dòng chẳng lấy, lấy thì khố không.
Rủ nhau phấn lữ binh nhung # Báo thù cho bõ chút lòng chê ta.
Nghe tin các nước gần xa # Nước nào nước ấy binh gia chập chùng.
Đi bộ: núi lở tan không. # Đi thủy: nước chảy khô sông, lạ dường!
Đầu binh còn ở nước Lương # Cuối binh còn hãy ở ngang nước Tề.
Quân triều trông thấy đã ghê # Phá năm cửa ải tức thì tan hoang!
Sớ về lâu với Viện vương # Triều đình nghe biết, kinh hoàng lắm thay!
Sai binh khiến tướng đi ngay # Đi bao nhiêu lại hết rày bấy nhiêu!
Viện vương hoảng hốt trăm chiều # Lệnh sai Quốc tế vào chầu một khi:
Phiền con gắng sức ra uy # Cử binh trợ lực phù trì khi nay.
Thạch Sanh đặt gối tâu bày: # Để cho các nước nó vây lấy thành,
Thì con sẽ liệu hành binh # Ắt là các nước sẽ xin lại hàng.
Vua rằng: Binh nó vô vàn # Bổ vây bốn mặt đôi đàng khó nên. (1650)
Sanh rằng: Để nó reo lên # Lo gì đánh nó mà phiền lòng vua.
Chư quân kéo đến reo hò # Gọi: Nào quốc tế triều đô đâu nào?
Không ra đối địch cùng tao # Hay là khiếp sợ ta nào có tha!
Viện vương nghe nói xót xa # Cung phi hoàng hậu trong tòa đều lo!
Bấy giờ công chúa nói vô # Bảo chàng sao chẳng toan lo đánh rày?
Chàng rằng: Nàng khéo nói bây # Nào ai có khiến lo thay cho người.
Nói thôi mỉm miệng liền cười. # Rằng: Nàng có muốn ra chơi xem rày?
Nàng rằng: Phận gái thơ ngây # Có gì mà dám xem rày việc binh.
Chàng rằng: Hãy cứ nghe anh # Cùng xem đánh giặc quyền hành thế kia.
Nàng nghe chàng nói một khi # Theo chàng xem đánh giặc thì làm sao.
Xe loan chàng thiếp ngự vào # Tay tiên bèn gẩy thanh tao cung đàn.
Đàn kêu: tích tịch tình tang # Tiếng ti, tiếng trúc cung đàn đua vui.
Đàn kêu hơn thiệt mọi lời # Nhân duyên phu phụ số trời đã xe.
Đàn kêu: ta dỗ thì nghe # Nên đem binh lại, hàng về chưng nay.
Đàn kêu, nghe thấy lạ thay! # Cùng nhau cá nước (hai vợ chồng), rồng mây phải thời.
Đàn kêu: chớ có lược lời # Trước là tổn tướng, sau thời hại binh.
Đàn kêu: thương kẻ hành chinh # Rằng: đi chiến trận tử sinh khôn lường;
Vợ con nhà vắng ngại dường # Khôn hay sinh tử chiến trường làm sao!
Đàn kêu: bay phải hàng tao # Đàn kêu nhủ bảo thấp cao sự thường...
Quân thần đây luận đó bàn: # Nhân tâm chẳng thuận sao bàn thuận qui?
Đàn kêu nhủ bảo vân vi # Hàng tao, tao lại cho về cựu bang.
Chư quân nghe tiếng đàn vang # Khác nào như nước cành dương tưới nhuần.
Đàn kêu thực nghĩa thực nhân # Thánh tha thánh thót, muôn phần giá cao.
Trận bày như động hỏa hào # Đàn như lửa cháy nước vào tan không!
Thực là nên đấng anh hùng # Tuốt gươm bước lại sân rồng khoan khoan. (1700)
Ầm ầm một đạo hào quang # Cung đàn dỗ bảo quân thường ngã ra.
Lại vâng chiếu chỉ quốc gia # Trong mười tám nước can qua về đầu.
Lệnh truyền các nước đâu đâu # Can qua tức khắc lai chầu một khi.
Sanh rằng: Sao chẳng đánh đi # Thuận thì đã thuận, ai thì tranh ai.
Ví dù chẳng có nghe lời # Cung này ta bắn trong ngoài cũng tan.
Phản (-nghịch) vương phục tội đền vàng # Đương cơn phản gián khôn bàn phải chăng.
Sanh rằng: Tội đã bằng non # Trăm khôn nghìn khéo, ai còn giận đâu.
Cùng ta nay đã hàng đầu # Thì cho trở lại, về hầu trị dân.
Vâng lời truyền bảo chư quân # Đưa nhau kéo đến trước sân tỏ tường:
Xin vua tạm cấp ít lương # Để cho các nước ăn đưòng về nay.
Sanh nghe đáp lại khi rày: # Lương ban mười tám hộc này ra cho.
Nguyễn Đạt (?) là tướng nước Ngô # Bảo nhau mới nói nhỏ to mọi lời:
Binh ta vô số là người # Sức ta ăn hết mỗi người một lương.
Bước về tấu bẩm cùng chàng # Rằng: binh hàng vạn, quân ngàn đông thay.
Lương ban mười tám hộc này # Lấy gì cho đủ quân nay ăn đường?
Tôi nay ăn một hộc lương # Người ban cho thế, ăn đường làm sao?
Sanh nghe mới nói thấp cao: # Chàng đừng chê vội, ta nào có nghe.
Nguyễn Đạt đáp lại một khi: # Ăn mà chẳng hết người thì chiết lương.
Sanh nghe mới phán tỏ tường: # Ta nay đánh cuộc cùng chàng một keo:
Ta thì, lương có một niêu # Đố ngươi ăn hết, nhường triều lại cho.
Như ngươi hết dạ hồ đồ, (?) # Thì ngươi đoan (cam kết) lại lời cho thật thà.
Nguyễn Đạt ngồi nghĩ nói ra: # Sức ăn ít kẻ được qua tôi rày.
Vẻ chi có một niêu này # Ăn mà chẳng hết buộc tay xưng thần.
Muôn năm lai cống triều tân # Bao nhiêu đồ số (bản đồ) trước sân nộp người.
Sanh nghe chàng nói khúc nhôi # Truyền thổi lập tức một nồi xem qua. (1750)
Nồi cơm Sanh mới đem ra # Phán đòi Nguyễn Đạt ngồi mà ăn đi.
Đạt liền ngồi xuống một khi # Dỡ ra bèn mới vậy thì ngồi ăn.
Nồi cơm có phép chi chăng? # Ăn hoài ăn hủy ba lưng lại đầy!
Ra công ăn hết khi nay # Cơm ăn thì đã no rày là no.
Sanh bèn bảo tướng nước Ngô: # Trong mười tám nước ăn hầu (hầu dễ) đã xong.
Nguyễn Đạt bái tạ Thạch công. # Đoạn rồi các nước ngoài trong đều vào.
Đua nhau kéo đến ào ào # Thấy nồi ai cũng ngán ngao làm vầy:
Binh ta vô số đông thay! # Một niêu ăn uống phỏng rày đủ sao?
Sanh rằng: Bay hãy bước vào # Ăn mà hết được thì tao thưởng tài.
Quân liền bước xuống ăn ngay # Lao xao một lũ ăn rày thực no.
Niêu cơm cũng chẳng hết cho # Bấy giờ ai cũng nhỏ to đều hàng.
Thạch Sanh trở lại đền vàng # Cầm tay công chúa thiếp chàng hồi cung.
Thạch Sanh vào tạ cửu trùng # Quì tâu tỏ nỗi giao công chiến trường:
Chư hầu nay đã đầu hàng # Không còn ngạo ngược chịu làm hầu vương.
Viện vương nghe nói vội vàng # Mừng vui bèn mới khen chàng Thạch Sanh:
Tài so Hạng Vũ (tướng đời Tần) Hán Minh (Khổng minh) # Anh hùng sửa trị một mình đã ghê!
Nay nhân các nước đều về # Tôn chàng thay mặt, nhường vì thiên nhan.
Thạch Sanh vâng lệnh đền vàng # Chàng bèn cùng với hầu vương đều vào.
Hầu vương nghe lệnh xôn xao # Long lanh áo mạo, hồng bào, cân đai.
Viện vương phán bảo trong ngoài # Cho chàng lĩnh ấn lên ngai bảo tòa.
Chàng vâng lệnh trước triều ca, (vua và các quan) # Khấu đầu chịu lấy vào tòa thiên nhan.
Đoạn thời lĩnh chiếu vua ban. # Hoàng hậu (Quỳnh Nga) đặng chiếu triều đường thủa nay.
Văn ban vũ bá sắp bày # Kim ngân ban tặng ngày rày thiếu ai.
Lại ban mười tám nước ngoài # Phong làm vương tước thay trời trị dân.
Đoạn thôi yến đãi triều tân # Phán cho các nước đem quân ra về. (1800)
Chư quân đâu đấy đều nghe # Muôn dân vạn họ theo nghề nông tang.
Nỗi nàng công chúa tòa vàng # Từ ngày lửa bén hơi hương thỏa tình.
Quế lan nay đã nảy cành # Thu đi, thu lại một ngành hóa ba.

Mới hay người ở thực thà # Trời kia chẳng phụ, ắt là thanh tao. (sướng)
Cứ trong tích cũ chép sao # Viện triều yên nối, Nam giao (nước Nam) vững vàng.
Bút hoa ghi chép tỏ tường # Truyện này thong thả thư đường mà xem.
(hết)